Mines excavating mountains, digging graves for Negrosanons

Foreign capitalist companies milk semicolonial and semifeudal countries like the Philippines. It is tied to oppressive and exploitative economic and political laws that make Filipino people further suffer. Livelihoods of the masses (farmers and farm workers in the countryside) have been put on the brink of death while big comprador bourgeoisie-landlords seize billions of profits from neoliberal projects like mining operations that suck wealth out of the country’s land.

Negros Island is one of those blessed with abundant natural resources and fertile lands. The people rely on the mountains for their livelihood to meet their need to live. However, the entry of big foreign mining companies such as Midan Corporation has become an obstacle to their livelihood as it targets to dig the mountains in the barangays of San Francisco, Milagrosa, Fatima, San Pedro, all in Sta. Catalina, Negros Oriental and other barangays bordering the towns of Santa Catalina, Siaton, and Valencia, Negros Oriental.

Midan Corporation, a Korean company, is targeting to demolish 844 hectares of land. The operation began in 2022 through its permit approved by the Mines and Geosciences Bureau (MGB) of the Department of Environment and Natural Resources (DENR) in 2018. But it was discovered that it had no permit from the provincial and local government and it did not hold a public consultation.

The main livelihood of farmers in the area is planting coconut, corn, rice, banana, and ginger which are being threatened to be destroyed by large equipment of the mining company in exchange for gold, silver, copper, and other minerals for export.

Due to the residents’ fear of the damage caused by the company’s large-scale exploration, they made a collective effort to launch protest rallies along with municipal and barangay officials of Sta. Catalina last April 12 against the ongoing exploration in Sitio Tarug, Brgy. San Francisco in the said town. Before this, residents from several areas targeted for mining made a joint resolution to call for an immediate halt of the mining exploration before it becomes a full-scale operation that will harm the people and the environment. It can be recalled that the municipal council has already declared Sitio Tarug as an area for eco-tourism. It has also been declared as a watershed area with rich biodiversity, waterfalls, and cave systems, and serves as habitat for thousands of fruit and vampire bats.

Just like Tatay Pedro, a farmer in the area, married with three children, who is worried about the damage of mining to his livelihood. Tatay Pedro is a tenant with insufficient income because of unjust land rent (wherein one part of the net income is given to the landlord and the rest to the tenant who also shoulders all the expenses) so he was forced to work as part-time guard in the mine to supplement expenses for his family’s needs. But in the long run, Tatay foresaw that his production was gradually affected and the land tilled by residents was also destroyed, which will eventually displace their livelihood. Thus, Tatay Pedro is part of the many people who oppose the continuation of gold exploration for foreigners while rich resources of the land where they live and they rely on for their livelihoods are being destroyed.

The terror that is now faced by residents affected by the mining operations in several towns in Negros Oriental has also become a nightmare for residents who were victims of mining operations in the southern portion of Negros Occidental. It can be recalled that the barangays of Manlucahoc, Camindangan, and Nabulao in Sipalay City; Brgy. Damutan, Hinobaan; and Brgy. Gatuslao, Candoni were excavated by big mining companies. The damages of Lepanto Mining, Colet Mining, Selenga Mining, and Philex Mining continue to trouble the residents. The impact of mining to their livelihood and the environment has become long-term such as erosion of the land they are tilling and rock slides burying their crops, wells and springs that were once sources of potable water are now unusable due to chemicals used, the death of various kinds of trees, plants, and animals that thrive on land and near the river and also fish kill. Part of their worries is the proliferation of skin diseases caused by mining wastes that poisoned the river water affecting residents of barangays Mambarato, Cabadiangan, and Manlucahoc, all in Sipalay City.

Cracks in the land due to mining has become a catastrophe for the lives of residents until now because the city’s local government did not address the problem and the big mining companies ignored the harm they passed on to the people.

As the economic and political power of the ruling class in cahoots with money-grubbing bureaucrats and military froces continues to expand, the people expect the depletion of the country’s natural resources. Profits of foreign capitalists grow in exchange for harm and danger to the lives and livelihood of the people. In the long experience on Negros Island regarding the control of natural resources and land-grabbing, the people’s strength is decisive in confronting these.

The masses’ push for a just struggle to acquire land for livelihood, for humane working conditions, lives free from disasters caused by destructive mining operations, and an end to state fascism and terrorism targeting the people both in the cities and the countryside is crucial at this time. Only the people’s strength alongside the continuing advancement of the armed revolution is the solution to the worsening oppression and exploitation of the people.

Pagkutkot sa minahan sa kabukiran, pagkutkot sa lubnganan sa mga Negrosanon

Gatasan sa langyaw’ng ka-pitalistang kumpanya ang mga alang-alang kolonyal ug alang-alang pyudal nga nasud sama sa Pilipinas. Nahigot kini sa mapig-oton ug mapahimuslanong mga balaod pang-ekonomiya ug pam-pulitika nga labaw nga nagpaantus sa kinabuhi sa katawhang Pilipino. Nabutang sa baba sa kamatayon ang panginabuhian sa katawhan (mga mag-uuma ug mamumuo sa uma sa kabukiran) samtang nag-kupot og naglagting nga binilyong ganansya ang mga dagkung komprador burgesya-agalong yutaan sa mga neoliberal nga proyekto susama sa operasyon sa mina nga ningsuyop sa bahandi sa kayutaan sa nasud.

Usa ang isla sa Negros sa gipanalanginan sa abunda nga kinaiyanhong bahandi ug tabunok nga kayutaan. Ang kabukiran ang gisaligan sa katawhan sa ilang panginabuhian aron matubag ang kinahanglanon nga mabuhi. Apan, nahimong babag sa ilang pagpanginabuhi ang pagsulod sa dagkung langyaw’ng kumpanya sa mina sama sa Midan Corporation nga target kutkoton ang kabukiran sa mga barangay sa San Francisco, Milagrosa, Fatima, San Pedro, tanan sa Sta. Catalina, Negros Oriental ug uban pang mga barangay sa utlanan sa mga lungsod sa Santa Catalina, Siaton ug Valencia, Negros Oriental.

Target sa Midan Corporation, usa ka Korean nga kumpanya, nga bungkagon ang 844 ektarya nga kayutaan. Nagsugod ang operasyon niadtong tuig 2022 pinaagi sa gigunitan nga permit sa proyekto nga gi-aprobahan sa Mines and Geosciences Bureau (MGB) sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) niadto pang tuig 2018. Apan nahibaloan nga wala kini permit gikan sa gubyerno prubinsyal ug lokal nga panggamhanan ug walay gipahigayon nga konsultasyon sa publiko.

Nanguna nga panginabuhian sa mga mag-uuma sa lugar ang produkto gikan sa tinanom nga lubi, mais, humay, saging ug luy-a nga gikabalak-ang kutkoton sa dagkung ekipo sa kumpanyang mina baylo sa bulawan, pilak, copper ug uban pang minerales pang-eksport.

Tungod sa kabalaka sa lumulupyo sa kadaut nga mamugna sa dakung eksplorasyon sa kumpanya, nagpahigayon og kolektibong paninguha ang mga residente pinaagi sa paglunsad og mga rali protesta kauban ang mga upisyal sa munisipyo ug barangay sa Santa Catalina niadto lang Abril 12 niining tuiga, batuk sa nagpadayon nga eksplorasyon niini sa Sityo Tarug, Brgy. San Francisco sa maong lungsod. Sa wala pa kini, naghimo og joint resolution ang mga lumulupyo sa pipila ka lugar nga nalangkob sa erya nga minahon para ipanawagan ang hinanaling pagpahunong sa eksplorasyon sa mina sa dili pa mahimong full-scale (hingpit) ang operasyon nga makadaut sa lumulupyo ug kalikupan. Mahi-numduman nga gideklara na sa konseho sa munisipyo ang Sityo Tarug isip lugar para sa eko-turismo. Napunting usab kini isip watershed area nga may abunda nga biodiversity, busay, ug sistema sa langub, ug pinuy-anan sa liboan ka fruit ug vampire bats.

Susama na lang kang Tatay Pedro, usa ka mag-uuma sa lugar, adunay asawa ug tulo ka mga anak, nga nabalaka sa kadaut sa mina sa iyang panginabuhian. Nananom si Tatay Pedro isip usa ka saop nga walay igong kita tungod sa dili makatarunganong bahinay (inupat ang bahinay) maong napugos nga mosulod isip part-time nga tigbantay sa minahan para makadugang sa panggasto sa kinahanglanon. Apan sa unahan, nakita ni Tatay nga anam-anam nga naapektohan ang produksyon ug naapil og kabungkag ang yuta nga gitikad sa mga lumulupyo sa lugar nga momugna og dislokasyon sa ilang panginabuhian. Mao nga usa si Tatay Pedro sa daghang nibatok sa pagpadayon sa eksplorasyon sa bulawan para sa mga langyaw samtang giguba ang abundang bahandi sa yuta nga ilang pinuy-anan ug pangi-nabuhian.

Ang kalisang nga gi-atubang karon sa mga lumulupyong apektado sa operasyon sa mina sa pipila ka lungsod sa Negros Oriental ang nahimong mangil-ad na damgo sab sa lumulupyo nga mga kanhing biktima sa mina sa sur nga bahin sa Negros Occidental. Mahinumduman nga kaba-hin ang mga barangay sa Manlucahoc, Camindangan ug Nabulao sa Sipalay City, Brgy. Damutan, Hinobaan ug Brgy. Gatuslao, Candoni, nga gipangkutkot sa mga dagkung kumpanya sa mina. Pa-dayong naghasol sa lumulupyo ang kadaut sa Lepanto Mining, Colet Mining, Selenga Mining ug Philex Mining. Nahimong mala-naton ang epekto niini sa ilang panginabuhian ug sa kalikupan sama na lang sa pagkatiphag sa yuta nga ilang gitikad ug pagligid sa bato paingon sa ilang mga tanom, dili na magamit ang mga atabay ug tinubdan nga sauna gikuhaan og tubig nga ilimnon tungod sa mga gigamit nga kemikal, pagkapatay sa nag-kadaiyang klase sa kahoy, tanum ug kahayopan nga nabuhi sa yuta o duol sa suba ug pagkapatay usab sa mga isda. Kabahin usab sa naghatag og kabalaka mao ang pagtakod sa sakit sa panit mugna sa mga hugaw sa minahan nga naghilo sa tubig sa suba nga nakaapekto sa mga residen-te sa mga barangay sa Mamba-rato, Cabadiangan ug Manlucahoc, sakop sa Sipalay City.

Nahimong katalagman sa ki-nabuhi sa lumulupyo ang paglitik sa yuta nga mugna sa minahan nga hangtod karon suliran nila tungod kay wala gitagaan og solusyon sa lokal nga kagamhanan sa syudad ug wala magtagad ang dagkung kumpanya sa kadautan nga ilang gipasa sa katawhan.

Samtang nagpadayon ang pagkaylap sa ekonomikanhon ug pulitikal nga gahum sa nagharing hut-ong kakonsabo ang mga binay-rang burukrata ug pwersang militar, gidahom sa katawhan ang pagkahurot sa kinaiyanhong bahandi sa nasud. Nagkadaku ang ganansya sa mga langyaw’ng ka-pitalista nga baylo sa kadaut ug katalagman sa kinabuhi ug pangi-nabuhian sa katawhan. Sa taas nga kasinatian sa isla sa Negros kabahin sa pagkontrol sa kinaiyanhong bahandi ug pagpangilog sa yuta, mahukmanon ang kusog sa katawhan sa pag-atubang niini.

Mahinungdanon niining higa-yona ang pagduso sa masa sa makatarunganong pakigbisog para sa pag-angkon og yutang pangina-buhian, makatawhanong kondis-yon sa pagtrabaho, kinabuhing gawasnon sa mga katalagman nga mugna sa makadaut nga mga operasyon sa mina ug pagpa-hunong sa pasismo ug terorismo sa estado sa katawhan sa kabukiran man o sa kasyudaran. Bugtong nga kusog sa katawhan kadungan sa padayong pag-asdang sa armadong rebolusyon ang solusyon sa nagkagrabeng pagpamig-ot ug pagpahimulos sa katawhan.

Pagkutkot sang minahan sa kabukiran, pagkutkot sang lulubngan sang mga Negrosanon

Galatasan sang dumuluong nga kapitalistang kumpanya ang mga malakolonyal kag malapyudal nga pungsod pareho sang Pilipinas. Nahigot ini sa mapiguson kag mahimuslanon nga mga laye pang-ekonomiya kag pampulitika nga labi nga nagapaantus sa kabuhi sang pumuluyong Pilipino. Nabutang sa bibi sang kamatayon ang palangabuhian sang pumuluyo (mga mangunguma kag mamumugon sa uma sa kabukiran) samtang nagahugakom sang nagalagting nga binilyon nga ganansya ang mga dalagku nga komprador burgesya-agalon mayduta sa mga neoliberal nga proyekto kaangay sang operasyon sang mina nga nagasuyop sang manggad sang kadutaan sa pungsod.

Isa ang isla sang Negros sa ginbugayan sang bugana nga dunang manggad kag matambok nga kadutaan. Ang kabukiran ang nangin sandigan sang pumuluyo sa ila palangabuhian agud nga masabat ang kinahanglanon nga mabuhi. Apang, nangin tublag sa ila pagpangabuhi ang pagsulod sang dalagko nga dumuluong nga kumpanya sang mina pareho sang Midan Corporation nga target kutkoton ang kabukiran sang mga barangay sang San Francisco, Milagrosa, Fatima, San Pedro, tanan sang Sta. Catalina, Negros Oriental kag iban pa nga mga barangay sa dulunan sang mga banwa sang Santa Catalina, Siaton kag Valencia, Negros Oriental.

Target sang Midan Corporation, isa ka Korean nga kumpanya nga bungkagon ang 844 ektarya nga kadutaan. Nagsugod ang operasyon sadtong tuig 2022 paagi sa ginauyatan nga permit sang proyekto nga gin-aprobahan sang Mines and Geosciences Bureau (MGB) sang Department of Environment and Natural Resources (DENR) sadto pang tuig 2018. Apang nahibaluan nga wala ini sang permit halin sa gubyerno prubinsyal kag lokal nga pamunuan kag wala sang may gintigayon nga konsultasyon sa publiko.

Nagapanguna nga palangitan-an sang mga mangunguma sa lugar ang produkto gikan sa pananom nga lubi, mais, humay, saging kag luya nga ginakahangaw-an nga pagakutkuton sang dalagko nga ekwipo sang kumpanyang mina kabaylo sang bulawan, silver, copper kag iban pa nga minerales para pang-eksport.

Tungod sa kahangawa sang pumuluyo sa kahalitan nga matuga sang dako nga eksplorasyon sang kumpanya, nagpatigayon sang kolektibo nga pagtinguha ang mga residente paagi sa paglunsar sang mga rali protesta upod ang mga upisyal sa munisipyo kag barangay sang Santa Catalina sadto lang Abril 12 sini nga tuig, batuk sa nagapadayon nga eksplorasyon sini sa Sityo Tarug, Brgy. San Francisco sa amo nga banwa. Antes pa sini, naghimo sang joint resolution ang mga pumuluyo sa pila ka lugar nga nasakop sa erya nga pagaminahon para ipanawagan ang hinanali nga pagpauntat sang eksplorasyon sang mina antes pa mangin full-scale (lubos) ang operasyon nga makahalit sa pumuluyo kag kinaiyahan. Matandaan nga gindeklarar na sang konseho sa munisipyo ang Sityo Tarug bilang lugar para sa eko-turismo. Natumod man ini bilang watershed area nga may bugana nga biodiversity, busay, kag sistema sang kweba, kag puluy-an sang linibo ka fruit kag vampire bats.

Pareho na lang kay Tatay Pedro, isa ka mangunguma sa lugar, may asawa kag tatlo ka mga kabataan, nga nagakabalaka sa kahalitan sang mina sa iya palangabuhian. Nagatanom si Tatay Pedro bilang isa ka agsador nga wala sang nagaka-igo nga kita tungod sa indi makatarunganon nga bahinay (inapat ang bahinay) amo nga napilitan nga magsulod bilang part-time nga tigbantay sa minahan para makadugang sa panggasto sa kinahanglanon. Apang sa dalayon, nakita ni Tatay nga amat-amat nagakaapektuhan ang produksyon kag nagakalab-ot bungkag ang duta nga ulumhan sang mga pumuluyo sa lugar nga magatuga sang dislokasyon sang ila palangabuhian. Amo nga isa si Tatay Pedro sa madamo nga nagapamatuk sa pagpadayon sang eksplorasyon sang bulawan para sa mga dumuluong samtang ginaguba ang bugana nga manggad sang duta nga ila puluy-an kag palangitan-an.

Ang kakugmat nga ginaatubang subong sang mga pumuluyo nga apektado sang operasyon sang mina sa pipila ka banwa sang Negros Oriental ang nangin bangungot naman sang pumuluyo nga anay mga biktima sang mina sa sur nga bahin sang Negros Occidental. Madumduman nga kabahin ang mga barangay sang Manlucahoc, Camindangan kag Nabulao sa Sipalay City, Brgy. Damutan, Hinobaan kag Brgy. Gatuslao, Candoni, nga ginpangkutkot sang mga dalagko nga kumpanya sang mina. Padayon nga nagamurto sa pumuluyo ang halit sang Lepanto Mining, Colet Mining, Selenga Mining kag Philex Mining. Nangin pangmalawigon ang epekto sini sa ila palangabuhian kag kinaiyahan pareho na lang sang pagkatiphag sang duta nga ila ulumhan kag pagligid sang bato pakadto sa ila mga pananom, indi na magamit ang mga bubon kag tuburan nga sang una ginakuhaan sang tubig nga ilimnan tungod sang mga ginagamit nga kemikal, pagkapatay sang nanari-sari nga sahi sang kahoy, pananom kag kasapatan nga nagakabuhi sa duta man ukon malapit sa suba kag pagkalamatay man sang mga isda. Kabahin man sa nagahatag sang kahangawa amo ang pagtapik sang sakit sa panit tuga sang mga higko sang minahan nga nagahilo sa tubig sang suba nga nagaapekto sa mga residente sang mga barangay sang Mambarato, Cabadiangan kag Manlucahoc, sakop sang Sipalay City.

Nangin katalagman sa kabuhi sang pumuluyo ang paglilitik sang duta nga tuga sang minahan nga tubtob subong palaligban nila tungod wala ginahatagan solusyon sang lokal nga pagdumalahan sang syudad kag wala nagapasilabot ang dalagko nga kumpanya sa kahalitan nga ila ginpapanubli sa pumuluyo.

Samtang nagapadayon ang pagsangkad sang gahum pang-ekonomiya kag pampulitika sang nagahari nga sahi kahimbon ang mga bayaran nga burukrata kag pwersang militar, pagalauman sang pumuluyo ang pagkaubos sang dunang manggad sang pungsod. Nagadako ang ganar sang mga dumuluong kapitalista sa baylo sang kahalitan kag katalagman sa kabuhi kag palangabuhian sang pumuluyo. Sa malawig nga inagihan sang isla sang Negros sa pagpanghugakom sang dunang manggad kag pagpang-agaw sang duta, makahulusga ang kusog sang pumuluyo sa pagpangatubang sini.

Mahinungdanon sa sini nga higayon ang pagduso sang masa sang makatarunganon nga paghimakas para sa pag-angkon sang dutang palangabuhian, makitawhanon nga kundisyon sa pagtrabaho, kabuhi nga hilway sa mga katalagman tuga sang makahalalit nga mga operasyon sang mina kag pagpauntat sang pasismo kag terorismo sang estado sa mga pumuluyo sa kabukiran man ukon kasyudaran. Bugtong nga kusog sang pumuluyo kadungan sa padayon nga pagsulong sang armadong rebolusyon ang solusyon sa nagasingki nga pagpamigos kag pagpanghimulos sa pumuluyo.