Click here to download Ang Paghimakas (February 2021 issue) :
Ilusyon ang 2022.
Klaro ini nga sa libro sang diktador, tuyo ni Duterte nga maghari labaw pa sa iya nga termino, iya mismo kaugalingon ang ibutang ukon ang iya nga sumulunod paagi sa gintudlo nga tagapagmana. Ginpakita sang rehimen US-Duterte nga indi lamang ini lobo nga nagapakuno-kuno nga karnero apang nagakadunot na nga bangkay sang isa ka halimaw. Wala labot sa fentanyl, nagapabilin ini nga buhi sa iya nagasalimuang nga ambisyon para sa gahum kag sa iya mga unipormado nga alipures. Nangin klaro man ini sa liwat nga luto na ang tini-on para sa pagpahalin sa iya.
Ginhublasan sang Covid-19 nga pandemya ang kahuyang sang tirano. Gapostura si Duterte nga tawo nga may aksyon kag politikal nga kagustuhan apang sa pagkatuod siya ang paganoy, hari sang disimpormasyon kag labi pa gid nga nagasandig sa luyag sang imperyalista. Uyaya, buta sang korapsyon kag kulang nga mga ayuda ang dagway sang sabat ni Duterte sa pandemya. Ang mga ayuda nga nagabili sang Php 654 bilyon kag madamo pa nga bilyones ang ginbubo sa kaban sang gyera. Imbes nga i-tigana sa pagpahagan-hagan kag pagtapna sang igo sang bayrus, nangin gatasan ini sang mga politiko nga nakadesinyo para sa mga bulsa sang ka-alyado ni Duterte.
Tuman ka gamay kag tuman ka uyaya ang pagsabat sang gobyerno sa pandemya. Ini ang nagresulta sa pinakataas nga kaso nga na rekord sa bilog nga Southeast Asia kag nagrekord sang pinakalawig nga lockdown. Ginahambal nga isa ang Pilipinas sa pinaka-ulihi nga makarekober sa Asya-Pasipiko nga rehiyon. Ginabana-bana sa Moody’s Analytics nga makabangon ang Pilipinas halin sa pandemya sa ulihing bahin sa 2022 ikumpara sa atong mga silingan nga pungsod nga gibanabana nga makabangon sa ulihing bahin ini nga tuig. Kabahin diri ang Indonesia nga nakarekord sang pinakataas nga numero sang kaso. Nagrekord sang pinakataas nga pag-usmod sang GDP sa rehiyon nga nagnubo sa 9.5%. Ang pagpabaya sang mga tighimo sang polisiya ang naghimo sini nga resesyon sa pinakamalala nga ekonomiko nga krisis sumugod pa sang Ika-duha nga Gyera Pangkalibutanon.
Ano ang kahulugan sini para sa ordinaryo nga mga Pilipino? Ang numero sang ginagutom nga Pilipino ang nagsaka sa pinakamataas nga rekord (1 sa 3 ka Pilipino) kag minilyon ang yara na sa pil-as sang pagkalubong sa kapigaduhon. 8.5 milyon ka Pilipino sa subong ang wala sang trabaho kag padayon nga nagadutay ang trabaho-an. Ang iban maka obra sa tagduha ka beses sa isa ka semana, ang iban ang indi na mapalaron nga makabalik pa sa obra. Apang ang presyo sang mga nagapanguna nga mga balaklon ang padayon nga nagasaka, wala nagahagan-hagan ang mga balayran para sa mga utilidad kag padayon nga ginasukot sa kada bubong. Kompara kag lain sa mga pulo ka bilyonaryo nga sa tuig 2020 nagsaka ang ila nga netong kita.
Ang kondisyon nga gindala sang pandemya ang labi nga nagpalala sa kahimtangan sang mga imol nga mga pamilya ilabi na sang mga mangunguma sa kaumhan. Sa isla sang Negros lamang, gatusan ka libo ang nalubong sa gutom kag utang, dugang pa ang kontra-pigado nga lockdown nga ginpatuman. Libo-an ka mga mangunguma ang gindingutan sang pagkaon kag ayuda sa tabon sang kontra-pandemya nga kampanya upod na ang kontra-insurhensya nga mga elemento sa ibabaw sang tuman na ka pamulitika nga pagpanagtag.
Kag sang na-agkon na ini sang tirano, todo-larga na niya subong nga ginagamit ang kaban sang pumuluyo para sa iya personal nga gyera. Nagdihon sang duha ka laye para sa ayuda sa pandemya ang kongreso, ginatawag nga Bayanihan 1 kag Bayanihan 2. Ang emergency power nga ginhatag kay Duterte ang nangin matawhay nga alagyan padulong sa diktadurya. Wala ginhatagan sang pagtamod sa laye ang mass testing, wala sang proteksyon para sa mga nagbalik nga mga mamumugon sa pihak sang risgo sa ikaayong-lawas. Samtang ang iban nga pungsod ang madinalag-on nga napatapan ang kurba, limitado lamang sa militarista nga pamaagi ang bokabularyo ni Duterte – lockdown. Inutil kag indi-epektibo.
Sala nga prayoridad ang ginapadayon sang sini nga rehimen. Ang ginagastuhan nga ginabanderang programa sang Build, Build, Build ang ginahatagan tum-ok nga may ilusyon nga mapakusog ang ekonomiya nga yara sa resesyon. Nagapakita ini sang pagbalik sang mga kikbak kag komisyon ilabi na sa mga ka-alyado ni Duterte sa politika. Klaro nga banas sa paghugakom sang labi pa nga bilyones nga dumuluong nga utang. Ginbun-ag sa krisis sa ikaayong lawas ang isa sa paantus nga legasiya nga ginhatag sa aton sang rehimen – ang nagataas nga dumuluong nga utang. Ginasigahom ini nga magalab-ot sa 53% ukon sobra pa sa katunga sang aton economic output.
Nagakahulugan ini nga sa maga-abot nga mga tinuig, bilyones sang kwarta sa buwis ang magakadto sa pagbayad sang dumuluong nga utang imbes nga sa iban pa nga serbisyo sosyal kasubong sang ikaayong-lawas kag edukasyon. Labi pa ini nga magasunod sa neoliberal nga dikta sang iya mga dumuluong nga mga amo. Kutob mintras nga indi ma-agom sa subong nga balayon ang pungsodnon nga industriyalisasyon kag matuod nga reporma sang duta, kag magapabilin ang Pilipinas bilang kuluhaan sang barato nga kusog-pangabudlay kag rekurso subongman ang halabuyan sang mga surplas nga produkto. Sa pagkamatuod, para mangin maayo ang ila nga ginpromisa sa mga dumuluong nga amo, nagdihon na ini sang tikang para ligwaton ang 1987 nga Konstitusyon. Makahangawa pa sa aton ginakahadlukan ang garantiya nga ginadihon sang iya mga ido-ido sa Kongreso. Gusto nila kita papatihon nga ang ila pinakatuyo ang nagadirekta lamang sa pagligwat sang mga probisyon sa ekonomiya nga magahatag ligwa sa lubos nga pagpanag-iya sang dumuluong, ginakakas ang naga-isahanon nga nagaprotekta sa wala-puas kag todo-larga nga pagpangawat. Apang matuod gid nga indi mahambal kung ano ang malamon sang tiyan ka halimaw kung magsugod na ini kaon. Pat-od, ang ini nga pagbukas ang makahatag ligwa sa mga tinawo ni Duterte nga ipasulod ang probisyon sa pagpalawig sang termino bilang katapusan nila nga halad sa ila mga amo sa bingit sang kamatayan, pampa-umpaw sa ila nga tirano.
Agud padayon nga magpangibabaw ang iya pagkasalimuang, kinahanglan niya nga gamiton ang salsalon nga kamot, pukanon ang oposisyon kag pahipuson ang pagpamatuk. Sa tunga sang pandemya, ginduso sang Kongreso ang Terror Law ni Duterte. Gindula ang linya nga nagatuhay sa tunga sang mga aktibista kag mga armado. Ginsulat na sini sa papel ang malawig nga polisiya sang estado nga pagpahipos sa pagpamatuk paagi sa pagpangpriso sa patu-pato nga kaso ukon pinakamalala ang pagpatay paagi sa na-andan na nga “nanlaban” ukon “armado” nga linya sang istorya. Ang laye ang may tuman ka lapad, sobra nga kahulugan sang terorismo. Sa idalum sang sini nga balayon, ang legal demokratiko nga organisasyon kaangay sang asosasyon sang mga mangunguma, unyon sang mga mamumugon kag iban pa ang ginakabig nga pormasyon sang mga terorista, pangtatakan ang nagapanguna nga mga personalidad bilang nagalu-ib sa gobyerno.
Ang matuod nga demanda sang pumuluyo para sa duta, desente nga sweldo, libre nga edukasyon, tawhanon nga kinamatarung kag hustisya ang nahimo nga sedisyon kag akto sa terorismo. Ang pagtratar sang sini nga rehimen sa mga lehitimong panawagan ang ebidensya sang polisiya sang estado sa pagpang-agaw sang duta, pagpanghimulos sa kusog-pangabudlay, pribatisasyon sang serbisyo sosyal, paglapas sa tawhanon nga kinamatarung kag inhustisya. Ila ginapangtatakan ang yadtong mga nagapanawagan sang sini nga mga demanda bilang rebolusyonaryo, kaaway sang estado, nga sa pagkamatuod wala sang rebolusyonaryo sa sini nga mga panawagan. Ang ini nga mga panawagan ang dapat nga ginagarantiya, ang ‘rebolusyonaryo’ nga tatak ang suspetso sang estado nga nagarepresenta lamang sang interes sang pipila.
Bisan wala pa ang Terror Law, ang mga pagpamatay kag pagpang-aresto ang nangin indi-opisyal nga polisiya sang gobyerno bisan sa mga nag-agi nga mga rehimen. Para dumdumon, ang isla sang Negrosang nag-antus sa halit sang ‘Oplan Sauron’ nga nag-utas sa 20 ka kabuhi sang mga mangunguma kag madamo nga mga legal nga aktibista ang ginpang-aresto sa patu-pato nga kaso sang ilegal nga paghupot sang armas kag para ipaseguro nga indi sila mahilway, gindugang nila ang eksplosibo sa pagpang-atake. Ang mga probinsya nga ginakonsidera nga pigado upod na ang Negros ang ginbubu-an sang presensya sang tropa sang gobyerno imbes nga dugangan sang ayuda. Ang dapat nga mangin ubod sang aksyon sang gobyerno ang subong ginakonsidera nga sentro sang kaaway sang gobyerno. Matuod nga ang nagaragu-ok nga tiyan ang lupok sang mga kanyon sa dalunggan sang estado.
Agud lubos nga ma-agom, ang gutom kag kriminal sa gyera, ang Tiglikom nga si Delfin Lorenzana ang maki-isa ka bahin nga nagbasura sang UP-DND nga kasugtanan nga nagregulate sang operasyon sang militar kag pulis sa sulod sang mga kampus sang Unibersidad sang Pilipinas. Nagakahulugan ini nga tuyo nila nga sudlon ang mga kampus agud magkondukta sang mga pagpanilag, pagpang-aresto kag pagpangdakop sa ila ginakabig nga sentro sang rekrutment sang mga komunista. Lubos ini nga paglapas sa akademiko nga kahilwayan sang UP, kag labaw pa sa pungsodnon nga unibersidad ang kahalitan sini. Ang kondukta sang mga elemento sang estado sa UP ang mangin tungtungan sang operasyon sa iban pa nga akademiko nga institusyon nga may katuyuan nga pahipuson ang mga progresibo nga katapu sang academe halin sa mga propesor pakadto sa mga estudyante. Imbes nga ipahaganhagan ang aton kakugmat sa pagpasar sang sini nga hagna, ila lamang labi nga hatagan rason ang aton pagpamatuk diri, ila ginpakita nga indi ini Anti-Terror Law, apang Terror Law ni Duterte.
Ang aton kasaysayan ang istorya sang nagapadayon nga rebolusyon, kasaysayan nga wala lang nag-untat sa Kawit kag pat-od nga indi man sa kalsada sang EDSA. Sa kasaysayan sang Pilipinas, ang bulan sang Pebrero ang pahanumdom nga ang pagpakakas sang presidente, labi na ang isa ka diktador, indi isa ka ilusyon apang isa ka posibilidad nga napagkit sa aton kolektibo nga DNA bilang pumuluyo. Nahimo na naton ini, kag wala sang ano man nga rason ukon upang nga indi naton ini liwat mahimo. Ang nagasingki nga pasismo nga gina-trumpa sang sirkulo sang iya mga demonyo ang hele sa isa ka diktador, apang para sa nagadako nga numero sang mga pumuluyo nga nagahandum nga paslawon ang tiraniko nga ambisyon ni Duterte, isa ini ka paghangkat nga tinaga.
Ang malapad nga masa sang mangunguma, mamumugon, imol nga taga-syudad, pamatan-on kag estudyante, midya kag mamumugon pangkultural, ang academe, mga mamumugon pang-ikaayong lawas kag mga medical frontliners, ang relihiyoso nga sektor, mga natak-an na nga mga katapu sang militar, mga pulis kag yara sa burukrasya kag iban pa nga sektor ang kinahanglan nga mamuklat, ma-organisa kag mobilisa sa ila gatusan ka libo agud matukod ang pinakamalapad nga nagahili-ugyon nga prente kag baha-on ang kalsada sang mga protesta. Ang kontra-pasista nga kahublagan ang pwede pa mapa-angat paagi sa pagdumala sang kontra-imperyalista nga kahublagan samtang ginapadalum ini sang malig-on nga kontra-pyudal nga kahublagan.
Ang matuod nga pagbag-o ang wala dapat nahigot sa talaan sang tion sang mga nagahari nga sahi. Nakasandig ang tahas sa mga pumuluyo nga kuhaon ang inisyatiba kag patalsikon ang tirano nga si Duterte. Luto na ang panahon kag labi nga paborable ang kondisyon para paslawon ang naga-asta nga diktador kag lutuson ang delusyon sang iya sirkulo sang mga demonyo.
Ilusyon ang 2022 apang reyalidad ang pagpamatok.
NegrosRevPortal 